Canada is een reusachtig groot land, na de onafhankelijkheid van de USA ontstaan uit de confederatie van de overgebleven Britse kolonies en de Franse kolonie. Voeg bij deze kolonisten de oorspronkelijke bevolking (Inuit en First Nations), halfbloed (Métis=Frans+Indiaans) en nieuw bloed van immigratie (uit Europa, Azië…) en je hebt het huidige multiculturele land van vandaag. Het is niet eenvoudig te zeggen, zelf niet voor de Canadezen zelf, wat een "Canadian" is...
Als landstalen heeft men echter enkel Engels en Frans. Toch is niet alles peis en vree, vooral in Québec is er een grote hang naar soevereiniteit.
In geheel Canada spreekt ongeveer één op vier van de 33 miljoen Canadezen Frans, maar in Québec (7,6 miljoen inwoners) spreekt 80% Frans. Ottawa is de tweetalige hoofdstad op de grens van Québec en Ontario. Die tweetaligheid wordt heel erg doorgetrokken, niet zoals in België waar je enkel Nederlands hebt in Vlaanderen, enkel Frans in Wallonië en een taalprobleem in Brussel. Neen, hier wordt alles in beide talen gedaan, naar het voorbeeld van ABL = Armée Belge/Belgisch Leger.
Dit tekstje is een goede illustratie.
Onze straat komt uit op Rue Bank Street. Het is een drukke straat die recht naar het centrum leidt. Als je de Ottawa River/Rivière Outaouais oversteekt over de Pont Mac Donald-Cartier Bridge ga je van de city of Ottawa naar de Ville de Hull. De wandeling in het nabijgelegen natuurpark op de Gatineau Park pathway/sentier du Parc-de-la-Gatineau is echt prachtig. Maar dichter bij ons is er het levendige Canal Rideau Canal en een nog te ontdekken Greenbelt/Ceinture de verdure.
Volgens een andere, eigenlijk Franse, reisgids (Trotter/Guide du Routard) zouden sommige vertalingen niet altijd even correct zijn. Zo zou je in de internationale luchthaven van Toronto moeten vinden dat “Watch your belongings” (Let op je spullen) vertaald is als “Surveillez vous appartenances” (Bewaak uw bijgebouwen).
Maar door onze meertaligheid hebben we van dit alles eigenlijk weinig last. Het Frans dat je hier hoort, bijvoorbeeld op de radio, klinkt een beetje als dat uit de Provence, terwijl het Engels soms wat Amerikaans aandoet. Het is wel een feit dat als je iemand van Québec aanspreekt in het Engels dat hij je direct in het Frans zal antwoorden…
In de praktijk heeft men trouwens veel eenvoudiger oplossingen:
1- DUBBELGEBRUIK: Plaats het belangrijkste woord, zoals "promenade", in het midden, wat groter en zorg dat het in beide talen gelijk geschreven is, op de uitspraak moet je niet letten. Schrijf dan ervoor en erna het Engels of het Frans.
2- VERMIJDING: Concentreer je op het gemeenschappelijke deel. Dus laat de “Rue” en “Street” gewoon vallen. Het kruispunt is “Bank and Lewis” en je woont in “950 Bank”.
3- SCHEIDING: Geef ieder zijn plaats onder de zon. Behoud je productnaam "Rice Dream", maar zet aan de ene kant het Frans en aan de andere het Engels. Of zet beide onder elkaar aan dezelfde zijkant. Duidelijk als je het goed bekijkt.
4- ANALOGIE: Zoek een gelijkaardige lettercombinatie met dezelfde betekenis. Van ver hetzelfde, maar verre van hetzelfde. Zo krijg je "R-unning R-oom" en "C-oin des C-oureurs". Schrijf je voorkeurtaal indien nodig wat groter .
5- POTPOURRI: Gebruik alles door elkaar. Geef een Engels lidwoord (the) aan een Frans woord (panier) . Plaats de vertalingen van wat je verkoopt naast elkaar.
6- LATIJN: Probeer alle bovenstaande tips samen uit te voeren en voeg er je eigen vreemde onleesbare taal aan toe. Let op de “La” die mooi voor de Brioche komt van deze Arabische patisserie.
 |  |
 |  |
Je mag wel niet denken dat men hier franglais (of frenglisch) spreekt. Neen, men spreekt hier weldegelijk een eigen taal, het is zoals Vlaams en Nederlands. Men heeft wel een aantal nieuwe woorden of eigen betekenissen.
Een kleine bloemlezing van enkele woorden Canadees-Frans met het Frans-Frans tussen haakjes:
- Bienvenue (=je vous en prie; de rien -van:'you are welcome'): het is niks
- Déjeuner (=petit déjeuner): ontbijt
- Dîner (=déjeuner): middagmaal
- Souper(=dîner): avondmaal
- Les ustensiles (= les couverts): bestek
- Ma blonde (=ma petite amie): mijn vriendin
- Mon chum (=mon petit ami -uitspraak:'tcheum'): mijn vriend
- Jaser, placoter (=barvarder): babbelen
- Tanker son char (=faire le plein d'essence sa voiture): zijn wagen voltanken
- C'est l'fun (=C'est super/drôle -uitspraak:'fone'): het is tof
En dat brengt ons op dit mooi uithangbord van een Belgisch café, dat niet verkeerd mag begrepen worden, het komt waarschijnlijk van een fabel van Aesopos met als moraal dat vals vertrouwen gevaarlijk is.
Pas na drie weken hebben we hier het eerste Vlaams gehoord. Het waren twee Vlaamse Parlementsleden die hier op werkbezoek waren en even een wandeling maakten in het Gatineau Park. Heel leuke mensen die de dag nadien de universiteit van Ineke bezochten.
Tot slot heb ik nog gelezen dat in sommige gebieden in West-Canada, zoals de Rocky Mountains, zo erg overrompeld worden door toeristen-van-het-land-van-de-rijzende-zon dat de tweede taal Japans is! Dat belooft…
PS: de vertaling van de titel voor diegenen die dit missionaris-Frans niet begrepen:
Y a-t-il quelqu’un qui parle anglais?
Je ne comprends pas.
Est-ce que vous pourriez l’écrire, s’il vous plait?
2 opmerkingen:
"Mon pote et ma poule" zijn dus wel onvervalst frans uit Frankrijk.
C'est l'fun, mon chum. Dank voor de vertaling.
Een reactie posten